Bài chòi Hội An, sân khấu rộn ràng tiếng hát, tiếng cười
Bài chòi Hội An là đặc sản văn hóa rất riêng của người dân xứ Quảng. Du khách trong nước hay quốc tế đều thích thú thưởng thức dân ca bài chòi Hội An. Bởi ở đó, trong từng làn điệu dân ca đó là tiếng cười và là hơi thở cuộc sống.
Bài chòi Hội An là gì?
Bài chòi Hội An là trò chơi thẻ bài kết hợp với dân ca tương đương với 2 hình thức chơi bài chòi và trình diễn bài chòi. Bài chòi là loại hình sinh hoạt nghệ thuật truyền thống miền Trung giống quan họ miền Bắc và đờn ca tài tử miền Nam.
Sở dĩ có tên gọi bài chòi là vì người chơi ngồi trong những chiếc chòi chia thành 2 hàng đối đáp với nhau và ở giữa là chòi hiệu của vị chức sắc trong làng. Bài chòi không chỉ bó hẹp trong gia đình mà còn mở rộng tổ chức thành hội bài chòi.
Bài chòi Hội An được tổ chức ngày nào, ở đâu?
Ở Trung Bộ không ai biết bài chòi có từ bao giờ, chỉ biết rằng bài chòi đã có từ rất lâu. Bài chòi gắn liền với cuộc sống người dân ở mảnh đất nắng và gió.
Cũng như bài chòi ở Huế, Bình Định,… bài chòi xứ Quảng chỉ xuất hiện trong dịp lễ hội và tết Nguyên đán, đầu xuân hay đình đám. Vì nhiều nguyên nhân mà bài chòi bị mai một dần.
Năm 1998- 1999, người dân phố cổ Hội An đã phục hồi và diễn xướng lại bài chòi cổ. Từ đó đến nay, tại Vườn tượng An Hội của phố cổ Hội An đều diễn ra bài chòi.
Bài chòi được tổ chức vào buổi tối từ 19h các ngày trong tuần phục vụ khách du lịch và quảng bá văn hóa. Du khách có nhiều cơ hội chơi bài chòi và lắng nghe làn điệu dân ca bài chòi ý nghĩa.
Sân khấu bài chòi chẳng lộng lẫy, sa hoa mà lại rất đơn giản, mộc mạc và bình dị. Đó chỉ là một bãi đất trống rộng để anh hiệu, chị hiệu diễn xướng và người chơi tham gia. Lời hát bài chòi Hội An ngân vang bên bờ sông Hoài gợi nhắc về giá trị trong quá khứ.
Bài chòi xứ Quảng- Hội An có gì hấp dẫn?
Phố cổ Hội An chính là bảo tàng văn hóa nghệ thuật dân gian sống động. Bằng chứng chính là những buổi diễn xướng bài chòi. Bài chòi là một trong số các đặc sản Hội An nổi tiếng.
Ngày nay, người ta ví bài chòi Hội An chẳng khác gì một chương trình biểu diễn nghệ thuật đường phố thu hút đông đảo khách du lịch tham gia. Điểm hấp dẫn làm nên thương hiệu của bài chòi xứ Quảng chính là:
- Là làn điệu, lời hát bài chòi đong đầy cảm xúc ngọt ngào và sâu lắng
- Là trò chơi bài chòi chỉ có 10 phút- 15 phút thôi là bạn nhận được phần thưởng và tràng cười sảng khoái quên đi nhọc nhằn, vất vả của cuộc sống mưu sinh
- Là sự gắn kết, gần gũi thân quen giữ những người chưa từng quen biết
Cảm xúc về dân ca bài chòi Hội An
Với người dân miền Trung thì đó chính là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống sinh hoạt hàng ngày. Dân ca bài chòi gần gũi, bình dị với người dân Việt nhưng với du khách quốc tế lại vô cùng thú vị và độc đáo.
Nội dung lời hát không lặp đi, lặp lại đơn điệu nhàm chán mà luôn được các nghệ nhân sáng tạo làm mới. Lời hát bài chòi Hội An dù là điệu lý, câu hò chèo thuyền, ru con, hò khoan… thì cũng xoay quanh 4 làn điệu. Đó là điệu cổ bản, hò quảng, xàng xê và xuân nữ.
Những câu hát luôn chất chứ tinh thần vui tươi, hài hước và khích lệ tinh thần của con người. Nếu bạn đã từng nghe dân ca Nam Bộ và tuồng thì bạn nhận ra lời trong bài hát bài chòi Hội An có sự quyện hòa giao thoa giữa 2 loại hình nghệ thuật này.
Lời hát bài chòi Hội An
Dù chẳng qua đào tạo ở trường lớp nghệ thuật nào nhưng người nông dân chân chất xứ Quảng vẫn có trong mình chất nghệ sĩ. Bài chòi là nơi họ thể hiện điều đó qua lối diễn duyên dáng, dí dỏm và từng câu hát dân ca đối đáp giàu ý nghĩa .
Lợi bài hát mang âm điệu, từ ngữ địa phương. Trong đó có tinh thần văn học nghệ thuật. Chính câu hát bài chòi xứ Quảng chẳng phải rượu nồng, men say mà cũng làm người nghe mê đắm. Ví như:
Ấm nồng từ một khúc quê
Ta đứng hát giữa mây trời xứ xở
Đất mẹ đi qua tháng ngày gian lao cực khổ
Con sông quê bao năm trăn trở ngọn nguồn
Một thời khói lửa đạn bom
Một tấc giang sơn, một dòng máu đỏ
Quảng Nam ơi từ trong gian khó
Có niềm tin son sắc vô bờ
Gió chiều thổi mát triền đê
Ai lên Đại Lộc, ai về Quế Sơn
Thương sao hết những đồng lúa trổ
Khi mùa vàng đang đổ sai bông
Điện Bàn ơi những ước mong
Bốn mươi năm xây dựng vẫn thủy chung với đời
Thăng Bình, Tiên Phước reo vui
Hội An phố cổ đẹp lời thơ xưa
Qua Núi Thành nhớ biển chiều Tam Hải
Ghé Long Sơn em hát khúc ca xuân
Ai về Hiệp Đức Nam Giang
Trăng mờ phố núi Phước Sơn đợi người
Quên sao được bao ngày khói lửa
Những tháng năm gian khó quê mình
Giặt về đốt mái nhà tranh
Xóm thôn dậy cảnh điêu linh ngút trời
Trọng Núi Thành đường đi sáng suốt
Giặc khiếp kinh chùn bước xâm lăng
Từ ngày ấy đã bốn mươi năm trổ nụ
Ngày quê hương sạch bóng quân thù
Thu Bồn sóng quyện câu thơ
Điệu Hòa Vang dìu dặt đôi bờ Vu Gia
Sông Trường Giang hát tình ca
Bàn tay xây dựng để quê ta đổi đời
Thương người nắng dội sương rơi
Quê mẹ thơm thảo một đời gió mưa
Đàn con ư ơ, đàn con ngon dệt ước mơ
Hát lên câu hát viết bài thơ xây đời
Vẫn sang trong tình yêu của đất
Gọi mùa lên quê Quảng yêu thương
Bàn tay nối những con đường
Nối bờ vui khúc nhạc vươn tâm tình
Em về Trung Phước, Đại Bường
Anh qua Giao Thủy tìm hướng gió lành
Bốn mươi năm ư ơ, bốn mươi năm dệt một màu xanh
Quảng Nam ơi, Quảng Nam một khúc tâm tình
Tâm tình với quê
Hướng dẫn tham gia chơi Bài Chòi Hội An Quảng Nam
Bao nhiêu lần đến phố cổ Hội An là bấy nhiêu lần bạn được tận mắt chứng kiến bài chòi. Nhưng đã lần nào bạn tham gia chơi bài chòi hay chưa?
Chơi bài chòi không khó. Mỗi hiệp chơi chỉ khoảng 15 phút. Cách chơi tương tự như chơi lô tô mà chỉ khác là có thêm phần ra hiệu hát.
Bất kỳ ai cũng đều tham gia chơi bài chòi. Với du khách nước ngoài thì cần có hướng dẫn viên phiên dịch, giải thích. Tiền kèn trống và tấu càng làm cho phần chơi thêm phần gay cấn, hào hứng.
Cách chơi bài chòi xứ Quảng
Trong trò chơi cần có bộ tam cúc cải tiến 33 lá bằng thẻ tre. Trên mỗi thẻ có dán 3 quân bài không giống nhau. Chơi bài chòi là một hình thức giải trí văn chương bình dân nhưng cũng cần tới sự suy đoán, thông minh. Cách chơi như sau:
- Người chơi ngồi trong chòi con cao từ 2m- 3m, đủ 1 người ngồi. Có 5 chòi- 10 chòi nằm đối diện nhau. Ở phố cổ Hội An chỉ có 4 chòi- 5 chòi nhỏ. Mỗi chòi chơi được nhận thẻ bài
- Ở chòi chính giữa, anh hiệu hô thai và chị hiệu xóc ống, rút ra quân bài và xướng tên kèm theo câu thai để người chơi suy đoán
Ví dụ:
Tứ tượng: Ai đi ngoài ngõ ào ào- Hay là ông tượng đạp rào ổng vô
Bát bòng: Chầu rày đà có trăng non- Để tôi lên xuống có con em bồng
Nhì bí: Còn duyên, làm cách làm kiêu- Hết duyên bí thối, bầu thiu ai thèm
Ngũ trật: Tới đây, giã gạo, ăn chè- Ai mà không giã, ngồi hè trật ăn
Tứ gióng: Đời bây giờ, võ nghệ huyên thuyên- Không ai gióng được ngọn quyền cho thông
- Chòi nào suy đoán đúng có con bài đó thì ra hiệu bằng cách gõ mõ
- Chòi thắng là chòi trúng 3 quân bài và nhận rượu, lá cờ cắm trên nóc chòi
Đặc điểm thẻ bài chòi xứ Quảng
Thẻ bài chòi được phân thành 3 pho:
- Pho văn: Nhất Gối, Nhì Bánh, Ba Bụng, Tứ Tượng, Ngũ Rốn, Sáu Xưởng, Bảy Liễu, Tám Miểng, Chín Cu
- Pho vạn: Nhất Trò, Nhì Bí, Tam Quăng, Tứ Ghế, Ngũ Trượt, Lục Trạng, Thất Vung, Bát Bồng, Cửu Chùa
- Pho sách: Nhất Nọc, Nhì Nghèo, Ba Gà, Tứ Xách, Ngũ Dụm, Sáu Hường, Bảy Thưa, Tám Dây và Cửu Ðiều
Bộ bài 33 lá nên để đủ bộ có thêm 3 lá ông ầm đen, tử cẳng đen và cửu điều đen. Trên thẻ được dán bất kỳ 3 con, không ghi tên mà vẽ hình siêu thực.
Phần thưởng chơi bài chòi Hội An Quảng Nam
Phần thưởng cho người dành chiến thắng trò chơi bài chòi là gì?
Kết thúc phần chơi, người dành chiến thắng nhận được phần thưởng là chiếc đèn lồng hoặc món quà đặc sản Hội An. Tuy nhiên, phần thưởng lớn nhất họ nhận được từ trò chơi này là tiếng cười giòn giã, sảng khoái.
Bảo tồn và phát huy nét văn hóa truyền thống bài chòi Hội An
Bài chòi Hội An là một nét đẹp trong sinh hoạt văn hóa nghệ thuật của người dân xứ Quảng. Năm 2017, bài chòi được UNESSCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Bài chòi xứ Quảng là hình thức sân khấu nghệ thuật và giải trí thu nhỏ của người nông dân. Lời hát bài chòi Hội An mang đậm tinh thần giáo dục, khuyên bảo, răn đe và ca ngợi tình yêu quê hương đất nước, lao động.
Bạn đến phố cổ Hội An, đi ngang qua vườn tượng An hội vào buổi tối thì hãy dừng chân tham gia bài chòi nhé. Bài chòi Hội An giúp bạn thêm phần hiểu hơn về văn hóa, con người nơi đây. Culaocham Tourist có sẵn tour Hội An giá tốt cho bạn.
Nên hay không nên đi Làng rau trà quế Hội An?
